Zainteresowania naukowe i praktyczne

 

 
 
Od 1987 roku pracuję jako logopeda w Poradni Logopedycznej Zakładu Ortodoncji Katedry Stomatologii Wieku Rozwojowego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego  w Katowicach (obecnie Katedra Dysfunkcji Narządu Żucia). Przez wiele lat pracowałam także jako logopeda w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Zabrzu. Praca w tych placówkach pozwoliła mi zdobywać praktyczne doświadczenia w diagnozie i terapii dzieci z różnymi zaburzeniami w rozwoju mowy, a także rozwijać moje zainteresowania naukowe oraz realizować projekty badawcze.
Głównym przedmiotem moich zainteresowań naukowo-badawczych stały się zaburzenia mowy u dzieci z wadą w obrębie środkowej części twarzoczaszki. Tematyka związana z tym zagadnieniem nie jest bogato reprezentowana w literaturze językoznawczej i logopedycznej w Polsce. Do nielicznych opracowań zagadnień związanych z mową dzieci z rozszczepem w ujęciu lingwistycznym i logopedycznym należą publikacje językoznawcy Ferdynanda Antkowskiego z 1957  i 1960 roku, a także doniesienia Tadeusza Gałkowskiego  i Jerzego Grossmana, którzy w 1987 roku opublikowali (oprócz innych publikacji) relację z badań na temat mowy dzieci z rozszczepem uwzględniając w szczególności perspektywę foniatryczną, psychologiczną i niektóre wątki logopedyczne. Jednakże wiele zmieniło się w leczeniu dzieci z rozszczepem od tego czasu.
W literaturze dominuje foniatryczny opis zaburzeń mowy dzieci z rozszczepem, który z perspektywy diagnozy i terapii logopedycznej nie jest wystarczający. Nadrzędnym celem mojej działalności naukowej było i jest uporządkowanie zagadnień związanych z postępowaniem logopedycznym w przypadku dzieci z wadą twarzoczaszki z perspektywy językoznawczej i logopedycznej, poznanie i opis różnych objawów zaburzeń mowy dzieci z rozszczepem (nie tylko dotyczących nienormatywnych realizacji fonemów), określenie paradygmatu postępowania w przypadku wady rozszczepowej od urodzenia. Aby sprostać temu zadaniu, wykorzystuję wiele ustaleń lingwistyki kognitywnej. Osiągnięcia tego kierunku językoznawstwa mogą być przydatne w analizie i interpretacji zaburzeń mowy u dzieci z wadą w środkowej części twarzoczaszki. Jest też relacja odwrotna. Wiele z badań i analiz związanych z badaniem mowy dzieci z rozszczepem pozwala na dopełnienie teorii kognitywnej i wzbogacenie lingwistycznego nurtu badań nad mową dzieci z wadą rozwojową.  
Kolejnym wątkiem moich badań naukowych jest diagnoza i typologia dyslalii, znaczenie rozwoju czynności prymarnych, czyli biologicznie wcześniejszych niż mowa w rozwoju mowy. Ten wątek w postępowaniu logopedycznym jest szczególnie istotny w odniesieniu do dzieci urodzonych z różnymi wadami rozwojowymi i dysfunkcjami w obrębie układu nerwowego. Moje analizy zmierzają do ustalenia szczegółowego paradygmatu postępowania w przypadku zaburzeń mowy konstytuujących się na bazie czynników związanych z przebiegiem czynności biologicznych związanych z kompleksem ustno-twarzowym.
Moją wielką pasją jest patofonetyka, której podstawy w odniesieniu do mowy rozszczepowej zostały już przez mnie określone. Moim zamiarem jest rozwijanie  patofonetyki  jako nauki o nienormatywnych głoskach. Nauka ta ma swój przedmiot, cele i konkretne obszary rozważań obejmujące nienormatywne głoski, których przyczyny wiążą się z różną etiologią. Temat ten podnoszę od wielu lat, a w 2010 roku wygłosiłam referat na konferencji logopedycznej w Gdańsku, w którym zaproponowałam najważniejsze obszary badań patofonetyki oraz sposoby analizy wyników badań. Nakreślona przeze mnie perspektywa badań systemu fonetycznego w normie i w patologii powinna dotyczyć zaburzeń mowy o różnej etiologii. Z kolei patofonetyka mogłaby stać się przedmiotem kształcenia logopedycznego.
 Przeprowadzone przeze mnie badania i analizy mowy dzieci z rozszczepem wargi i podniebienia uwzględniające nie tylko realizację fonemów (Mowa dzieci z rozszczepem wargi i podniebienia) z pewnością nie wyczerpują problematyki używania języka przez badane dzieci, ale są pierwszym całościowym opracowaniem, które uwzględnia różne umiejętności posługiwania się językiem z perspektywy lingwistyki kognitywnej i - jak wynika z mojej wiedzy - są unikatowe w skali światowej. W przyszłości należałoby dokonać analizy mowy dzieci z rozszczepem wyodrębniając różne grupy.
Innym wątkiem przyszłych badań i analiz powinno być dokładne ustalenie paradygmatu postępowania, metod i narzędzi w przypadku zaburzeń określonego typu, np. w przypadku nosowania otwartego, artykulacji poza jamą ustną, mniejszej ekspresji werbalnej itp. Tego typu opracowania są już w przygotowaniu i planuję w najbliższej przyszłości wydać na ten temat kolejną monografię.
 Moje zainteresowania naukowo-badawcze obejmują zatem oprócz mowy rozszczepowej także tematykę dotyczącą logopedycznej perspektywy diagnozy i typologii dyslalii, diagnozy i terapii logopedycznej prowadzonej w odniesieniu do osób z zaburzeniami czynności biologicznych, makroglosją, zespołem Downa, z młodymi adeptami sztuki teatralnej. Osobnym wątkiem moich zainteresowań jest problematyka gwary. Efektem prowadzonych badań tego zagadnienia z perspektywy socjolingwistycznej są moje trzy  artykuły, które podejmują problematykę znaczenia gwary w życiu człowieka.